Dit artikel is oorspronkelijk verschenen in 2017 op Dazibao 1060, een blog over de gemeente Sint-Gillis. Het voorgaande deel is Een toevallige ontmoeting. Het vervolg is Een brief uit Frankrijk.
Thuis aangekomen, gooide ik mijn jas over een stoel, kroop meteen achter mijn houten bureau en begon onder het zwakke licht van de tafellamp te schrijven. Het was een brief aan mijn beste vriend in Frankrijk en ik schreef:
Mijn beste vriend,
Hoe staat het ermee, daar in het zuiden van Frankrijk? Ik hoop dat het goed met jou en je vrouw en kinderen gaat. Is het in de Dordogne net zo koud als hier in Brussel? Of is het er aangenamer en schijnt de februarizon vaker over de geelgroene aarden velden dan over onze rode daken van klei? Zoals je mij eerder schreef, is het plattelandsleven mooi maar zwaar. Toch benijd ik je. Met je blote bol te midden van de natuur, in de schone lucht, als god in Frankrijk, terwijl ik hier in de stad sta kou te kleumen.
Ik moet je dringend vertellen over een vreemde ontmoeting. Aan het eind van deze ochtend had ik behoefte aan een sterke kop koffie, dus liep ik naar mijn favoriete koffietent waar ik in contact kwam met een ouder echtpaar. We hadden over de penibele situatie in het Midden-Oosten, de strijd tussen de verschillende geloofsovertuigingen was de aanleiding, en al snel ging het gesprek over de oorzaken ervan. Of eigenlijk de oorzaak. Beiden hadden een andere mening, zoals dit zo vaak gaat bij een echtpaar, maar het waren niet zomaar alledaagse meningen. Nee, dat niet! De vrouw had het over een andere manier van de wereld bezien als oorzaak. En wel de mythologische verschillen tussen de geloofsovertuigingen, waarbij ze refereerde aan het werk van schrijver Joseph Campbell. De mythologie van zowel sjiieten, soennieten, christen, komen uit dezelfde familie en zijn eerder aftakkingen van dezelfde stam. De Abrahamitische religies hebben alleen andere ideeën over God en de positie van de mens in de natuur. De verschillen in verklaring voor het natuurlijke en bovennatuurlijke leidt tot onbegrip, zo vertelde de oude vrouw, en drijft daarmee de wijsheden uit de harten en zet aan tot haat.
Haar man was een andere mening toegedaan. Hij bekeek het conflict meer vanuit de fysieke kant. Hem ging het om het menselijke lichaam, niet over ideeën. Ik wist niet of hij mij in de maling zat te nemen maar hij leek zeer ernstig en zijn verhaal getuigde van een diepe kennis van het Taoïsme. Volgens hem zouden we eerst onze eigen lichaam moet leren voelen – sensitiviteit is hierbij het sleutelwoord – waardoor we de ander beter gaan aanvoelen en daarmee gerichter kunnen inspringen op andermans noden en behoeften. Het lijkt eerder een biologisch benadering, waarbij de kennis (of eigenlijk een gebrek) over het eigen lichaam de oorzaak is. Onbekendheid met jezelf en daarmee het niet begrijpen van de ander zorgt voor angst. En deze angst is de bron van het kwaad. De oude man leek van de inscriptie op het fronton van de Apollotempel van Delphi, gnothi seauton, zijn credo te hebben gemaakt.
Wat is jouw mening in dit eeuwige gevecht tussen lichaam en geest? Ik ben toch wel erg benieuwd! Jij die altijd zo veel weet over de oude filosofen en verschillende ideeënwerelden, zowel van de oude Grieken en Verlichtingsfilosofen als van het Boeddhisme en Hindoeïsme. (En toch sta je met je beide benen op de vruchtbare grond van Zuid-Frankrijk!) Jij zal hier wel een mening over hebben. Vertel het me! Het houdt me bezig, deze kwestie, deze tegenstelling in verklaringen. Is er een verschil of is de dualiteit maar schijn? Zijn beide beschouwingen takken van eenzelfde boom? Tappen lichaam en geest uit dezelfde bron van levensscheppend water?
Het doet me denken aan wat ik onlangs las in Our Inner Ape, een boek van primatoloog Frans de Waal; veel schelen we niet met de gewelddadige chimpansee en de empathische bonobo. Alles komt vanuit eenzelfde oorsprong. Miljoenen jaren terug.
Enfin, waar ligt het allemaal aan, deze doodstrijd in het Oosten? En de daarmee verbonden afschuwelijke aanslagen in Parijs, waarvan ik hoop dat ze nooit hier in Brussel zullen worden gepleegd. Deze moorden en verkrachtingen tussen mensen die toch wezenlijk gelijk zijn aan elkaar. Ik weet het eerlijk gezegd niet. Het wordt wazig voor mijn ogen als ik denk aan alle mogelijke motiveringen en als ik ze probeer te ontrafelen verstrik ik steeds dieper in het web. Ik hoop dat jij jouw licht over de kwestie kan laten schijnen en mij een teken geeft hoe ik uit deze dikke mist van verklaringen kan komen.
Het allerbeste, het ga je goed,
F.