Dit artikel is het derde deel van een serie over de stad Brussel en oorspronkelijk verschenen in 2017 op Dazibao 1060, een blog over de gemeente Sint-Gillis. Het voorgaande deel is Groen in de wijk en het vervolg is Armoede in de stad.
Wat als bewoner zelf te doen? Hoe onze leefomgeving en onszelf gezonder maken? Hiervoor zijn geen grote veranderingen nodig. Alleen een verandering in het levenspatroon. Neem bijvoorbeeld: de metro, elektrische step en tram[1]. Zij stoten niets uit en besparen geld. Geld dat gespaard kan worden om later een huis te kopen, besteed kan worden aan de studie van je kinderen, voor een verre reis, een sportabonnement, of om boeken aan te schaffen voor zelfontwikkeling.
En pak ook vooral de fiets! Want het moge duidelijk zijn: fietsen is hot! In steden als Barcelona, Londen, Parijs, Berlijn, New York hebben ze het fietsen ontdekt. Straten worden er opnieuw ingericht voor de fietser en voetganger, auto’s mogen de binnenstad niet meer in, parkeergarages worden onder de grond gebouwd. ‘We willen weer veilig over straat,’ roepen er de bewoners. ‘Geen blik maar mensen op straat! De stad is van ons,’ roepen ze in die landen. In Nederland is fietsen zelf een nationale volkssport geworden. Weer of geen weer, ze stappen er zonder te zeuren op de fiets. Voor een afstand van ongeveer 5 kilometer, terwijl met de elektrische fiets zelfs 15km wordt behaald en met de high speed e-bike nog veel meer. Utrecht krijgt zelfs de grootse fietsenstalling ter wereld. Ondergronds, bij het station. En bedrijven en gemeenten zijn nu samen aan het kijken hoe ze met deelfietsen en met slimme apps op je smartphone de hele vervoerketen kunnen verbeteren. Niet meer van halte naar halte maar van deur tot deur. Voor het middeleeuws stratenpatroon is de fiets, naast de benenwagen, het ideale vervoermiddel.
Ook in Brussel is er in het eeuwenoude centrum nu een voetgangerszone. Net als de Times Square in New York dat ooit een flinke autobaan was, of la rive gauche in Parijs, en sinds kort zelfs de Champs-Élysées, zijn nu ook de Anspachlaan en de Brouckèreplein voor de auto afgesloten.[2] Hoe lang dat nog zal duren is de vraag want er is namelijk protest uit de hoek van kortzichtige geesten die niets om een levendige buurt geven maar meer om hun eigen portemonnee. Daarnaast is er ook nog weinig gedaan aan een aangename inrichting van de zone en lijkt het alsof de afgezette straten op ieder moment weer terug bereden gaan worden en niet op een speciaal gebied voor de voetganger of fietser. Toch is het een hele vooruitgang vertellen veel Brusselaars. Het leeft weer op straat! Struinen, slenteren, spelen, zelfs slapen wordt er gedaan. Jong en oud komen er samen.
En buiten deze zone? Wordt er daar nog gefietst door de Brusselaars? Niet echt, heb ik de indruk. Vaak wordt er met de wijsvinger naar de overheid gewezen. Zij moeten een simpelere en veiligere wegindeling maken met duidelijk aangegeven fietsstroken die niet per gemeente verschillen maar harmonieus en begrijpelijk zijn en ook goed onderhouden worden. Een standpunt waar ik het grondig mee eens ben. Maar wat doen de bewoners eigenlijk zelf? Want als ik met inwoners over hun stad spreek dan krijg ik vaak te horen dat ze het vies en luidruchtig te vinden, een plek met veel auto’s en uitlaatgassen, maar bij de vraag waarom ze vervolgens zelf niet de auto laten staan en te voet gaan of de fiets pakken worden er vele argumenten opgesomd om maar niet te hoeven veranderen. Te gevaarlijk, te duur, onverantwoord, regenachtig weer, et cetera, et cetera, enzovoort, enzovoort. Een fietsende moeder heeft vorig jaar een brief in La Libre geschreven waarin ze al deze excuses nog eens opsomt. En ontkracht.
Wat alleen niet in de brief staat is het argument dat bewoners zich niet in de uitlaatgassen willen begeven. Bang dat de fietser is voor het inademen van de uitlaatgassen om hem of haar heen. Een angst die ik me goed kan voorstellen. En de vraag of je nu maar beter wel of niet moet fietsen in het verkeer stelde onderzoekster Magda Cepeda zich 2016 ook. ‘Zal het fietsen in vervuilde steden de gezondheidsvoordelen van deze activiteiten ongedaan maken?’, vroeg zij zich af en ze deed vervolgens een onderzoek naar de bloostelling aan luchtvervuiling bij verkeersdeelnemers. Uit haar onderzoek blijkt dat reizigers die gebruik maken van gemotoriseerd vervoer een langdurigere en hogere bloostelling hebben van schadelijke stoffen dan actieve reizigers (fietsers en wandelaars). Daartegenover staat wel dat actieve reizigers hogere doses stoffen binnen krijgen vanwege het inademen van een groter volume. Maar het allerbelangrijkste is wel dit: in vergelijking met fietsers verliezen reizigers die gebruik maken van gemotoriseerd vervoer tot 1 jaar meer van hun levensverwachting. Actieve reizigers zijn dus gezonder.
Dus heren en dames: laat uzelf en de stad weer leven en ga lekker fietsen!
[1] Eén op de drie mensen in België is bereid een elektrische auto te kopen bij de aanschaf van een nieuw model. Meer hierover is terug te vinden op de website van Transport & Environment.
[2] Enrique Penalosa, de voormalige burgemeester van Bogota, Colombia zei: “A developed country is not a place where the poor have cars. It’s where the rich use public transport.“